کاخ آقا محمدخان قاجار | عکس | آدرس | تاریخچه و معماری

کاخ آقا محمدخان قاجار، یکی از جاذبه های دیدنی گرگان است که به عنوان باقیمانده‌ای ارزشمند از دوران قاجاریه شناخته می‌شود. گرگان، معروف به استرآباد در گذشته، به عنوان خاستگاه اصلی حکومت قاجاریه بود و بنابراین، این شهر دارای آثار تاریخی فراوانی از این دوره است. این اثر تاریخی با ارزش در تاریخ ۱۰ بهمن ۱۳۸۳ هجری شمسی با شماره ثبت ۱۱۲۸۸ به عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است، هرچند امروزه متأسفانه به‌صورت مخروبه رها شده است. با این حال، تاریخچه و زیبایی‌های کاخ آقا محمدخان قاجار همچنان یک جاذبه تاریخی است که برای بازدیدکنندگان جذابیت دارد.

تاریخ ثبت شدن کاخ آقا محمدخان قاجار به عنوان آثار ملی: 10 بهمن 1383 هجری شمسی
شماره ثبت کاخ آقا محمدخان قاجار: 11288

درباره کاخ آقا محمدخان

کاخ آقا محمدخان در گرگان یک مجموعه ساختمانی بی‌نظیر است که از ترکیب عمارت کلاه‌فرنگی عباس‌خانی، ساختمان دارالعماره، و دارالحکومه تشکیل شده است. عمارت کلاه‌فرنگی در غرب این مجموعه واقع شده بود و به عنوان سرای پذیرایی حاکم استرآباد شناخته می‌شد. همچنین، ساختمان دارالعماره و دارالحکومه نیز از جمال و زیبایی خاصی بهره‌مند بودند و از سنگ به عنوان مواد اصلی ساختاری خود استفاده می‌کردند.
حدود ۲۰۰ سال پیش، جیمز موریه توانست کاخ آقا محمدخان را مشاهده کرده و در یادداشت‌های خود توصیفی دقیق از این بنا بزرگ ارائه دهد. او به تصویر کشیدن زیبایی‌های این کاخ پرداخته و از جزئیات درخور توجه آن نقل می‌کند. در یادداشت‌های خود، موریه از زینت‌های طلاکاری و نقاشی در دروازه ورودی به باغ گزارش داده و از میدانی خیره‌کننده یاد کرده که به در اصلی کاخ می‌رسید.او یک مسیر جذاب را توصیف می‌کند که دو طرف آن درختان مرکبات قرار داشته‌اند و این مسیر از دروازه ورودی به بنا شروع می‌شده و به داخل محوطه پیچیده می‌رسید. آخرین بخش از این مسیر به دیوان‌خانه عالی منتهی می‌شده که دارای دو ستون چوبی با نقوشی از قهرمانان تاریخ باستان ایران بود. دیوان‌خانه به‌عنوان بخش اصلی اداری کاخ آقا محمدخان تلقی می‌شد. موریه به زیبایی داخلی کاخ نیز اشاره کرده و اتاق‌های وسیع با نقاشی‌های زیبا را به تفصیل توصیف کرده است. این توصیفات مشخص می‌کنند که کاخ آقا محمدخان با دیزاین داخلی زیبا و هنری، جلوه ویژه‌ای داشته است که تاکنون جاودانه در یاد و تاریخ باقی مانده است.

سال ساخت کاخ آقا محمد خان: 1165 خورشیدی
کاخ آقا محمد خان به دستور چه کسی ساخته شد: آقا محمدخان قاجار

آدرس کاخ آقا محمدخان قاجار

کاخ آقا محمدخان، در شهر گرگان واقع شده است و این اثر تاریخی در خیابان کاخ، روبروی دبیرستان ایرانشهر قرار دارد. این زیبا‌نمای تاریخی در نزدیکی دروازه بسطام سابق و حدود فلکه کاخ و پارک شهر گرگان واقع شده است.

آدرس: گرگان، خیابان کاخ، روبه‌روی دبیرستان ایرانشهر

تاریخچه کاخ آقا محمدخان قاجار

گرگان با دارا بودن آثار تاریخی زیادی از دوران قاجاریه، به عنوان یک شهر با تاریخ گنجینه‌ای از معماری تاریخی شناخته می‌شود. از همه این آثار، کاخ آقا محمدخان به عنوان یک نماد واقعی از معماری حکومتی و دارالحکومه دوران قاجار در گرگان محسوب می‌شود. محل ساخت کاخ آقا محمدخان، قبلاً زمین‌هایی بوده که در دوره صفویه برای احداث دولتخانه به وسیله حکومت خریداری و بر روی آن ساختمان‌هایی اقامتی احداث شده بود. این زمین‌ها در اوایل حکومت آقا محمدخان به ارث رسیده و در دوره او برای جمع‌آوری نیروهای نظامی قاجار مورد استفاده قرار گرفت. پس از آن، کاخ آقا محمدخان با زیبایی‌ها و طراحی منحصر به فرد خود در این محل ساخته شد. بعد از سقوط حکومت قاجار و برآمدن دوره پهلوی، محل کاخ آقا محمدخان به عنوان محل ساخت کاخ پهلوی اول مورد استفاده قرار گرفت. این موضوع نشان از اهمیت و ارزش تاریخی این مکان در طول دوره‌های مختلف دارد. تاریخچه این بنا و تغییراتی که در طول زمان ایجاد شده‌اند، نمایانگر اهمیت ارزش تاریخی کاخ آقا محمدخان به عنوان یک نماد از گذشته‌ی فرهنگی و معماری شهر گرگان است.

معماری کاخ آقا محمدخان

کاخ آقا محمدخان، یک بنا با دو طبقه است که در شهر گرگان واقع شده و به نام حاکم مازندران، آقا محمدخان قاجار، منسوب می‌شود. این ساختمان که دارای فرم دارالحکومه‌های استرآباد می‌باشد، به عنوان یکی از اثار تاریخی در این شهر به شمار می‌آید. اطلاعات دربارهٔ ساختمان نشان می‌دهد که بنا به سفر جیمز موریه به گرگان، این کاخ دارای معماری و زیبایی‌های خاصی بوده است. در زمان ایشان، زینت‌بندی‌های طلاکاری بر روی کاخ به چشم می‌خوردند اما متأسفانه، امروزه از این زیبایی‌ها چیزی باقی نمانده است. در محل روبروی کاخ، یک سیلوی بزرگ آجرنمایی ساخته شده است که از زیبایی‌های اصلی کاخ کاسته و به وضوح تفاوت‌هایی در منظر آن ایجاد کرده است. در دوران پهلوی، نمای خارجی کاخ تغییرات زیادی کرده و به جای تزیینات سنتی با آجر و گچ، از سیمان استفاده شده است این اثر تاریخی با پلان مستطیل شکل، دو ستون چوبی با سرستون‌های مقرنس کاری در ضلع شمالی، و جرزهای ضخیم و زینت‌های اندود خارجی از سیمان و داخلی از گچ در بنا به نمایش گذاشته شده است. برخی از تصاویر نشان می‌دهند که قبل از این تغییرات، نمای کاخ شبیه به نمای کاخ گلستان بوده است.

این تغییرات شامل الحاق بخش‌هایی به بنا نیز شده که به معماری اصلی آن تأثیر گذاشته و برخی از جزئیات زیبا را از دست داده است. پس از دوران قاجاریه، کاخ آقا محمدخان به مالکیت نهادهای نظامی منتقل شد. در دوران امروز، ساختمان به وسیلهٔ اقدامات ترمیمی پس از انقلاب اسلامی به حالت اصلی خود بازگشته است، اما متأسفانه به دلیل اهمال، برخی از زیبایی‌ها و جزئیات اصلی این اثر تاریخی فرسوده و تخریب شده‌اند. در سال ۱۳۸۳ هجری شمسی، کاخ آقا محمدخان به عنوان یکی از آثار ملی ایران با شمارهٔ ۱۱۲۸۸ به ثبت رسیده است. این اثر تاریخی، همچنان یک نماد از حاکمیت دورهٔ قاجار باقی مانده است، اما متأسفانه به علت آسیب‌های زیاد و اهمال، از برخی از زیبایی‌های خود کاسته شده است.

پس از سال‌ها، در فاصله 600 متری این کاخ، پهلوی اول نیز کاخ خود را بنا کرد. در سال 1007 هـ. ق، زمین‌های این محدوده توسط دستور شاه عباس اول صفوی به قیمت 45 تومان از صاحبان آن برای احداث دولتخانه خریداری شد و بناهای مختلف دولتخانه در آن احداث گردید. همچنین، با آمدن آقا محمدخان قاجار به قدرت، این مجموعه به عنوان محل اقامت و ستاد جمع‌آوری نیروهای نظامی او شناخته شد که در آن دوره جزء محله نعلبندان تلقی می‌شد.

سوالات متداول

1.کاخ آقا محمدخان قاجار چه زمانی ساخته شد؟
این کاخ در سال 10 بهمن 1383 هجری شمسی تحت دستور آقا محمدخان قاجار در گرگان ساخته شد.

2.کدام دوره تاریخی این کاخ مربوط به آن است؟
این کاخ از دوره قاجار و اوایل دوره پهلوی نخستین استفاده‌ها نمایانگر می‌شود.

3.چه ویژگی‌های معماری از کاخ آقا محمدخان قاجار ذکر شده است؟
ویژگی‌های آن شامل پلان مستطیل شکل، دو ستون چوبی با سرستون‌های مقرنس کاری در ضلع شمالی، و جرزهای ضخیم و اندود خارجی سیمان و اندود داخلی گچ است.

4.چه اهمیتی در تاریخ و فرهنگ محلی دارد؟
کاخ آقا محمدخان به عنوان نمادی از معماری حکومتی دوران قاجار و نقطه جلب توجه تاریخ و فرهنگ محلی گرگان شناخته می‌شود.